چالش‌ها و سیاست‌های پرورش آرین در دهه‌های گذشته
مدیرکل دفتر طیور وزارت جهاد کشاورزی گفت: پرورش مرغ لاین ملی صرفاً اهداف اقتصادی را پیگیری نمی‌کند ما به این سویه به جهت امنیت غذایی و تاب‌آوری غذایی نیاز داریم.
به گزارش خبرگزاری مهر، یازدهمین نشست از یازدهمین همایش سالانه اقتصاد مقاومتی با موضوع «الگوی احیا و ارتقا مرغ لاین آرین» برگزار شد. در این نشست کارشناسان و مسئولان بر ضرورت جایگزینی تدریجی سویه آرین در بازار گوشت مرغ، تاکید کردند و اقدامات دولت در این زمینه طی سال‌های اخیر را ارزیابی کردند. همچنین الزامات و اقدامات لازم برای تحقق سهم ۲۰ درصدی سویه آرین در بازار گوشت مرغ با توجه به هدف‌گذاری برنامه هفتم پیشرفت پیشنهاد و ارائه شد.
در این نشست مهراب فرجی، مدیرکل دفتر طیور وزارت جهاد کشاورزی گفت: در دهه ۷۰ تلاش‌های زیادی برای جا انداختن آرین انجام شد، اما در دهه ۸۰ سویه رأس وارد کشور شد. سیاست‌گذاران در آن دوره باید پاسخگو باشند؛ اگر آرین بد بود، چرا وارد کردند و اگر خوب بود، چرا اهداف پرورش مرغ سویه داخلی به فراموشی سپرده شد؟
وی افزود: طبیعی است که پرورش مرغ لاین ملی صرفاً اهداف اقتصادی را پیگیری نمی‌کند و از نظر سودآوری نیز این سویه قابلیت رقابت با سویه‌های وارداتی توسط بخش خصوصی را ندارد. اما همچون کشورهای مختلف که اقدام به راه‌اندازی لاین کردند، ما به این سویه به جهت امنیت غذایی و تاب‌آوری غذایی نیاز داریم.
مدیرکل دفتر طیور وزارت جهاد کشاورزی ادامه داد: سیاست‌های حمایتی لاین آرین به شدت اوج گرفت و تلاش ما در معاونت امور دامی کشور این بود که برای حمایت از سویه داخلی، به ارتقای مجموعه اصلاح نژاد بپردازیم. با این حال، در بیرون از وزارتخانه گفتند ۱۰۰ درصد بازار داخل از سویه آرین تأمین شود که در عمل هم انجام نشد.
وی تصریح کرد: بر اساس تجارب تلخ، تصمیم دولت بر این شده است که سیاست‌ها تغییر کند و بنابراین در برنامه هفتم پیشرفت، سهم ۲۰ درصدی برای بازار آرین به دولت تکلیف شده است. برای وصول به این هدف، برنامه در چند سرفصل بازنگری شده و اولین سرفصل این برنامه، ارتقای زیرساخت‌های عمرانی، مدیریتی و نرم‌افزاری در بابلکنار است تا منجر به انتخاب خانواده‌های خوب لاین شود. چرا که مناطق مستعد پرورش جوجه گوشتی باید مشخص شود و متناسب با همین مناطق، فرآیند انتخاب صورت پذیرد.
مدیرکل دفتر طیور وزارت جهاد کشاورزی گفت: به منظور بهبود وضعیت مرغ آرین و حمایت از این سویه، اقدامات اصلاحی زیر پیشنهاد می‌شود:
۱. تقویت تیم تحقیق و توسعه در مؤسسه تحقیقات علوم دامی
به عنوان متولی ثبتی سویه آرین، تیم تحقیق و توسعه‌ای در مؤسسه تحقیقات علوم دامی مستقر شده و لازم است پیگیری‌های لازم برای حمایت از این تیم و تأمین منابع مورد نیاز آن انجام شود تا بتواند به طور مؤثر در زمینه اصلاح نژاد و بهبود عملکرد سویه آرین فعالیت کند.
۲. تعیین بازار هدف و الزام ذخایر استراتژیک به خرید از منابع داخلی
برای اصلاح سیاست‌های حمایتی، لازم است بازار هدف این سویه مشخص شود. به عنوان مثال، ذخایر استراتژیک گوشت مرغ کشور ملزم شوند که نیاز خود را از طریق منابع داخلی و با استفاده از سویه آرین تأمین کنند. این اقدام، تقاضای تضمین شده‌ای برای این سویه ایجاد و از تولیدکنندگان آن حمایت می‌کند.
۳. تأمین کامل هزینه‌ها در بخش اصلاح نژاد و توسعه بازار
تأمین هزینه‌ها، چه در بخش اصلاح نژاد و چه در بخش توسعه بازار، باید به طور کامل انجام شود. این موضوع در دستور کار معاونت مربوطه قرار دارد و باید با جدیت پیگیری شود.
۴. تبدیل تدریجی اجبار به حمایت و تمرکز بر مناطق مستعد
در سیاست‌های جدید، تلاش بر این است که به تدریج اجبار به حمایت تبدیل شود. همچنین، سیاست‌گذاری برای استان‌هایی انجام گیرد که مستعد پرورش جوجه گوشتی آرین هستند. حمایت‌ها نیز باید بر روی همین مناطق متمرکز شود تا از گلایه مرغداران سایر مناطق که متحمل ضرر هستند جلوگیری شود و بازار ۲.۸ میلیون تنی گوشت مرغ مردم نیز دچار چالش نشود.
۵. ایجاد سازوکار رسیدگی به تخلفات و جلوگیری از دور زدن جوجه‌ریزی آرین
فرجی در پایان تاکید کرد: در نهایت، لازم است اگر پس از این اصلاحات در حمایت‌ها، برخی فعالان اقتصادی مسیر درست را در پیش نگرفتند، مجموعه مشخصی برای رسیدگی به تخلفات وجود داشته باشد. این امر از دور زدن جوجه‌ریزی آرین و ایجاد اختلال در بازار جلوگیری می‌کند.
مجتبی پالوج، قائم مقام مؤسسه پژوهش‌های وزارت جهاد کشاورزی، گفت: پس از واردات نژاد هایبرو به کشور، ایران به عنوان یکی از کشورهای صاحب فناوری لاین مرغ گوشتی شناخته شد. با این حال، در دهه ۸۰، خصوصی‌سازی شتاب‌زده و بدون در نظر گرفتن جوانب مختلف صنایع دولتی، اقدامی ناموفق بود.
وی عنوان کرد: از بین رفتن سهم بازار آرین در این دهه، ناشی از نحوه نادرست خصوصی‌سازی زنجیره لاین آرین بود که به جای واگذاری درست به رهاسازی سرمایه‌گذاری عظیم انجام شده در این بخش منجر شد.
وی افزود: پس از سال ۱۳۹۲ و ابلاغ سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی، به‌ویژه در بند ۷ آن، موضوع خودکفایی در تأمین امنیت غذایی به طور جدی‌تری در دستور کار حاکمیت قرار گرفت. در سال ۱۴۰۲ نیز سند دانش‌بنیان امنیت غذایی با تأکید صریح بر توسعه مرغ لاین داخلی توسط رؤسای قوای مقننه و مجریه رونمایی شد.
قائم مقام مؤسسه پژوهش‌های وزارت جهاد کشاورزی گفت: دولت در مقام سیاست‌گذار توجه مناسبی به پرورش مرغ لاین داشته است، اما در میدان عمل و نظارت بر اجرای برنامه‌ها به دلیل عدم شناخت کافی نسبت به مجریان و عدم توجه به منافع اقتصادی فعالان، ضعف‌های اساسی مشاهده می‌شود. حمایت‌های تبلیغی دولت از مرغ لاین گوشتی پس از سال ۹۸، نشان‌دهنده تفاوت بین سیاست‌گذاری و اجرا است.
وی تصریح کرد: افراط در الزام ۱۰۰ درصدی پرورش مرغ آرین و تفریط در حذف این سویه و رساندن سهم بازار آن به صفر، اکنون پشت سر گذاشته شده است. اما از منظر مدیریت راهبردی، وضعیت کشور در منطقه خطرناکی قرار دارد. با توجه به تأکید مکرر سیاست‌های کلی کشور بر اهمیت وجود مرغ لاین داخلی، تلاش سیاست‌گذاران برای اجرای این سیاست باید جدی‌تر باشد.
رسول واعظ ترشیزی، عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس در این خصوص گفت: اقدامات دولت برای توسعه مرغ لاین آرین کافی نبوده است. دولتمردان اعتقادی به سویه‌ای به نام آرین و ورود آن به بازار ندارند. این برداشت شاید به دلیل این انگاره بوده که آرین پتانسیل کافی را برای بر عهده گرفتن بخشی از بازار گوشت مرغ ایران ندارد.
وی افزود: اما درباره تاریخچه آرین باید گفت ابتدا در سال ۱۹۵۱ میلادی در اروپا شکل گرفت و تنها ۵ تا ۱۰ درصد سهم بازار را داشت و طی سال‌های بعدی در فرایندهای علمی به دو سویه هایبرو N و هایبرو G رسید که سویه نرمال آن وارد ایران شد.
وی گفت: سویه نرمال آرین در سال ۱۳۷۱ با اندازه کوچک سایز وارد کشور شد. در زمان ورود، اختلاف وزنی ۳۲۰ تا ۵۰۰ گرمی با سویه‌های رایج داشت، با این تفاوت که حدود ۱۱۰ گرم خوراک بیشتر مصرف می‌کرد.
عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس اظهار کرد: طی ۳۰ سال کار علمی بر روی این سویه و با تلاش متخصصان لاین بابلکنار، وزن آرین به دلیل ارتقای ژنتیکی سالانه حدود ۲۰ گرم افزایش یافته است. آخرین آزمایش‌ها در سال ۱۴۰۰ نشان می‌دهد که اختلاف آرین با سویه رأس در وزن به ۳۴۰ گرم و در ضریب تبدیل به ۱۴۰ گرم رسیده است.
وی اضافه کرد: آخرین گزارش نیز اختلاف آرین و رأس را در ضریب تبدیل ۱۲۰ گرم و در وزن‌گیری ۳۲۰ گرم نشان داده است.
وی یادآور شد: با توجه به پیشرفت‌های ژنتیکی صورت گرفته، ارتقای لاین آرین و بر عهده گرفتن بخشی از بازار گوشت مرغ امکان‌پذیر است و ظرفیت لازم در این سویه وجود دارد. اگرچه نمی‌توان انتظار داشت که آرین دقیقاً به سطح سویه رأس برسد؛ زیرا از ابتدا اختلافاتی ذاتی داشته‌اند، اما به راحتی می‌توان ضریب تبدیل خوراک و سایر شاخص‌های عملکردی آرین را با اقدامات اصلاحی و ژنتیکی هدفمند بهبود بخشید.
وی ادامه داد: این رویکرد نشان می‌دهد که با سرمایه‌گذاری مستمر و تلاش علمی، می‌توان پتانسیل‌های بالقوه سویه آرین را شکوفا کرد و آن را به یک گزینه رقابتی در صنعت مرغداری تبدیل کرد.
واعظ ترشیزی بیان کرد: با وجود اینکه حمایت دولتی از مرغ لاین آرین کاهش یافت و حتی رها شد، پیگیری اصلاح نژاد آن توسط متخصصان ادامه یافت. اعتقاد به اصلاح نژاد و اعتماد به متخصصان، کلید موفقیت در این زمینه است و هر هدفی را دست‌یافتنی می‌کند. به عنوان مثال، سویه رأس در سال ۲۰۰۷، میانگین وزن ۲.۶۵۲ کیلوگرم داشت که در سال ۲۰۲۱ به ۲.۹۹۵ کیلوگرم رسید. این افزایش نشان‌دهنده رشد سالانه ۲۳ گرم است که مشابه افزایش ۲۰ گرمی سالانه در سویه آرین است.
